Mặc dù hầu hết các phần Final Fantasy đều độc lập nhưng nhiều yếu tố lối chơi vẫn tái diễn xuyên suốt loạt trò chơi.[83][84] Hầu hết các phần đều hàm chứa yếu tố kỳ ảo và khoa học viễn tưởng với tên gọi lấy cảm hứng từ lịch sử, ngôn ngữ và thần thoại của các nền văn hóa khác nhau, bao gồm châu Á, châu Âu và Trung Đông.[85] Vũ khí có tên như Excalibur và Masamune lần lượt bắt nguồn từ truyền thuyết vua Arthur và thợ rèn kiếm nổi tiếng người Nhật Bản thời cổ đại Masamune. Thần chú như Holy, Meteor và Ultima[lower-alpha 13] cũng khơi nguồn từ những cảm hứng đó.[84][85] Kể từ Final Fantasy IV, dòng chính đã áp dụng phong cách logo hiện tại có cùng kiểu chữ và biểu tượng do nghệ sĩ Nhật Bản Amano Yoshitaka thiết kế. Biểu tượng của logo có liên quan đến cốt truyện game và thường thể hiện một nhân vật hoặc đối tượng trong cốt truyện đó. Các bản làm lại tiếp theo của ba phần đầu tiên đều thay thế biểu tượng trước đó bằng biểu tượng tương tự như phần còn lại của series.[84]

Cốt truyện và chủ đề

Xung đột cần phải giải quyết trong nhiều game Final Fantasy tập trung vào một nhóm nhân vật chiến đấu chống lại cái ác. Nhân vật phản diện thỉnh thoảng là quái vật có nguồn gốc từ thời cổ đại thống trị thế giới trong trò chơi. Cốt truyện của game thường xoay quanh quốc gia có chủ quyền giữa cuộc khởi nghĩa. Nhân vật chính là người tham gia vào cuộc khởi nghĩa đó. Anh hùng thường là chiến binh được chọn để đánh bại cái ác và đôi khi tập hợp lại dưới sự sắp đặt của kẻ phản diện.[85][3] Một yếu tố quan trọng khác của loạt trò chơi là sự tồn tại của hai nhân vật phản diện. Kẻ thủ ác không phải lúc nào cũng là chính hắn vì hắn có thể chỉ là nạn nhân của một nhân vật hoặc thực thể nào đó.[3] Kẻ phản diện chính có giới thiệu ở đầu game không phải lúc nào cũng là kẻ thù cuối cùng và nhóm nhân vật buộc phải tiếp tục nhiệm vụ của họ ngoài những gì có vẻ là trận chiến cuối cùng.[85]

Cốt truyện của series thường nhấn mạnh vào yếu tố đấu tranh nội tâm, động lực để chiến đấu và bi kịch cuộc đời của nhân vật. Một số phần thỉnh thoảng cung cấp đoạn hồi tưởng quá khứ để giúp người chơi hiểu rõ hơn về họ.[23][86] Game cũng thường đề cập đến mối quan hệ từ tình yêu đến đối địch giữa các nhân vật.[3] Yếu tố thường gặp khác có vai trò thúc đẩy cốt truyện bao gồm nhân vật bị mất trí nhớ, anh hùng trở nên lạc lối vì bị thế lực xấu chi phối, nhầm lẫn danh tính và sự hy sinh quên mình vì đồng đội.[3][87] Quả cầu ma thuật và tinh thể là món đồ xuất hiện thường xuyên trong nhiều phần và có mối liên quan đến chủ đề của cốt truyện.[85] Tinh thể thường đóng vai trò trung tâm trong việc tạo ra thế giới và phần lớn game Final Fantasy đều gán tinh thể với quả cầu như nguồn sinh lực của hành tinh. Do đó, việc tranh chấp quyền kiểm soát những viên tinh thể này thường là nguyên nhân xảy ra xung đột.[85][88] Các chủ đề bối cảnh và cốt truyện thường gặp khác bao gồm giả thuyết Gaia, ngày tận thế và mâu thuẫn giữa công nghệ hiện đại với môi trường tự nhiên.[85][89][90]

Nhân vật

Loạt trò chơi có một số khuôn mẫu nhân vật lặp đi lặp lại. Nhân vật tái diễn nổi tiếng nhất trong mọi phần kể từ Final Fantasy II (tính cả các phiên bản làm lại của Final Fantasy I) là Cid. Ngoại hình, tính cách, mục tiêu và vai trò của Cid trong suốt series (nhân vật đồng minh NPC, thành viên trong nhóm, nhân vật phản diện) có sự đa dạng đáng kể. Tuy nhiên, mọi Cid đều có hai đặc điểm chung: là nhà khoa học hoặc kỹ sư và có mối liên hệ với tàu bay mà nhóm nhân vật có được trong game. Mỗi Cid đều có ít nhất một trong hai đặc điểm này.[91]

Nhân vật Biggs và Wedge lấy cảm hứng từ hai nhân vật cùng tên trong Chiến tranh giữa các vì sao. Họ xuất hiện trong nhiều game với tư cách là các nhân vật phụ và đôi khi có mục đích khôi hài.[84][23] Những tác phẩm về sau của series đều có một số nhân vật nam với tính cách mềm yếu. Sinh vật xuất hiện trong nhiều phần bao gồm Chocobo và Moogle.[23] Chocobo là loài chim lớn có hình thể giống một con đà điểu, thường không biết bay, đóng vai trò như một phương tiện di chuyển đường dài cho các nhân vật. Còn Moogle là những sinh vật màu trắng, mập mạp giống như gấu bông có đôi cánh và một chiếc ăng-ten trên đầu. Chúng thực hiện nhiều vai trò khác nhau bao gồm chuyển phát thư, thợ rèn vũ khí, nhân vật người chơi trong nhóm và lưu trò chơi. Sự xuất hiện của Chocobo và Moogle thường đi kèm với các bài nhạc chủ đề cụ thể được chuyển soạn soạn khác nhau cho từng game.[84][3][23] Final Fantasy cũng nổi tiếng với những con quái vật và sinh vật đặc trưng của nó.[92]

Lối chơi

Trong game Final Fantasy, người chơi điều khiển một nhóm nhân vật thực hiện các nhiệm vụ chính, phụ, du hành khắp thế giới và đánh bại nhiều kẻ thù khác nhau để có thể khám phá cốt truyện, bản chất của thế giới trong trò chơi.[85][3] Kẻ thù thường xuất hiện một cách ngẫu nhiên trong lúc di chuyển trên bản đồ thế giới hoặc trong các dungeon, cơ chế đụng độ kẻ thù này đã đã thay đổi kể từ Final Fantasy XI và Final Fantasy XII. Người chơi đưa ra các mệnh lệnh chiến đấu — như "Chiến đấu", "Phép thuật" và "Món đồ" — cho từng nhân vật thông qua giao diện điều khiển bằng menu khi tham gia vào các trận chiến. Mỗi game trong loạt trò chơi sử dụng hệ thống chiến đấu khác nhau. Trước Final Fantasy XI, trận chiến diễn ra theo lượt với nhân vật chính và phản diện ở các hướng khác nhau của chiến trường. Final Fantasy IV đã ra mắt hệ thống "Active Time Battle" (ATB) củng cố tính chất đánh theo lượt với hệ thống thời gian chạy liên tục trong trận chiến. Ito Hiroyuki là người thiết kế hệ thống này, nó mang đến sự khẩn trương và hào hứng khi chiến đấu bằng cách yêu cầu người chơi hành động trước khi kẻ thù tấn công. Hệ thống được sử dụng cho đến Final Fantasy X thì chuyển đổi thành "Conditional Turn-Based" (CTB).[3][23][93] Hệ thống mới này quay trở lại hệ thống đánh theo lượt trước đó nhưng đã bổ sung một số thay đổi để mang đến cho người chơi nhiều thử thách hơn.[19][94] Final Fantasy XI áp dụng hệ thống chiến đấu thời gian thực, nơi nhân vật liên tục hành động tùy theo mệnh lệnh được ban hành.[95] Final Fantasy XII tiếp tục phát triển lối chơi này với hệ thống "Active Dimension Battle".[96] Hệ thống chiến đấu của Final Fantasy XIII được thiết kế bởi cùng một người đã thiết kế cho Final Fantasy X,[97] nhằm mang lại cảm giác hành động, mô phỏng các trận chiến như phim điện ảnh trong Final Fantasy VII: Advent Children. Phần mới nhất của loạt trò chơi điện tử, Final Fantasy XV, giới thiệu hệ thống "Open Combat" mới. Không giống như các hệ thống chiến đấu trước đó của dòng trò chơi, hệ thống "Open Combat" (OCS) cho phép người chơi thực hiện một chuỗi chiến đấu hoàn toàn chủ động, cho phép tấn công và di chuyển trong phạm vi tự do, mang lại cảm giác chiến đấu trôi chảy hơn nhiều. Hệ thống này cũng tích hợp Tùy chọn "Chiến thuật" trong trận chiến, cho phép tạm dừng trận chiến đang hoạt động để có thể sử dụng món đồ.[98]

Giống như hầu hết trò chơi nhập vai, các phần Final Fantasy sử dụng hệ thống cấp độ kinh nghiệm để thăng cấp nhân vật, trong đó điểm kinh nghiệm được tích lũy bằng cách tiêu diệt kẻ thù.[99][100][101][102] Lớp nhân vật với nghề nghiệp cụ thể cho phép nhân vật có những khả năng độc đáo cũng là một yếu tố thường gặp khác. Kể từ khi được giới thiệu trong game đầu tiên thì mỗi phần sau này đều có cách sử dụng hệ thống lớp nhân vật khác nhau. Một số game thì cố định nhân vật vào một nghề nghiệp duy nhất để phù hợp với tính chất của cốt truyện. Một số khác thì có hệ thống nghề nghiệp linh động cho phép người chơi chọn nhiều lớp nhân vật và chuyển đổi liên tục trong suốt trò chơi. Hệ thống nghề nghiệp dù được sử dụng nhiều trong nhiều phần nhưng dần trở nên ít phổ biến vì nhân vật có sự linh hoạt hơn. Nhiều nhân vật còn theo một khuôn mẫu nhưng vẫn có thể học kỹ năng bên ngoài lớp của họ.[85][84][23]

Phép thuật là một yếu tố game nhập vai phổ biến khác trong loạt trò chơi. Cách mà nhân vật học được phép thuật là khác nhau trong từng phần nhưng phép thuật nhìn chung đều phân loại theo màu sắc: "Phép thuật trắng" là loại phép thuật hỗ trợ đồng đội, "Phép thuật đen" thiên về gây thiệt hại cho kẻ thù hoặc đồng đội, "Phép thuật đỏ" là sự kết hợp của phép thuật trắng và đen, "Phép thuật xanh lam" bắt chước các đòn tấn công của kẻ thù và "Phép thuật xanh lục" tập trung vào việc áp dụng các hiệu ứng trạng thái cho đồng minh hoặc kẻ thù.[84][3][93] Các loại ma thuật thường gặp khác bao gồm "Phép thuật thời gian" tập trung vào các chủ đề về thời gian, không gian, lực hấp dẫn và "Phép thuật triệu hồi" có thể gọi lên những sinh vật huyền thoại để hỗ trợ trong trận chiến và là một tính năng đã tồn tại kể từ Final Fantasy III. Sinh vật được triệu hồi thường được gọi bằng những cái tên như "Esper" hoặc "Eidolon" và lấy cảm hứng từ thần thoại từ văn hóa Ả Rập, Hindu, Bắc Âu và Hy Lạp.[84][85]

Các phương tiện giao thông khác nhau đã xuất hiện trong loạt trò chơi. Phổ biến nhất là tàu bay để di chuyển đường dài cùng với chocobo để di chuyển quãng đường ngắn. Những loại khác bao gồm thuyền ​​biển và thuyền cạn. Kể từ sau Final Fantasy VII, các thiết kế phương tiện hiện đại và tương lai hơn cũng đưa vào.[85]